माणदेश एक्सप्रेस न्युज
बिपीन देशपांडे
आटपाडी : उन्हाच्या झळा सुरू झाल्या की, सामाजिक बांधिलकी म्हणून सार्वजनिक ठिकाणी लाल सुती कपड्यात गुंडाळून मातीच्या रांजणात पिण्याचे पाणी भरून मोफत तहान भागवणाऱ्या पाणपोई सध्या लुप्त होत चालल्या आहेत.
शहरांमध्ये पाणपोईंच्या ऐतिहासिक महत्त्वाला काहीच मोल राहिलेले नाही. एका काळी हे पाणपोई म्हणजे शहरातील जनतेसाठी जीवनदायिनी ठरली होती. पण आजकाल ही पाणपोई लुप्त होऊन गेली आहेत, ज्यामुळे शहरातील पाणीपुरवठा आणि त्याच्या व्यवस्थापनाची समस्या आणखी गंभीर झाली आहे.
पूर्वी, शहरातील विविध भागांमध्ये पाणपोईंच्या ठिकाणी लोकांची तहान भागवली जात होती. ग्रामीण आणि शहरी भागांतील अनेक लोक पाणपोईच्या जवळ येऊन स्वच्छ पाणी मिळवायचे. परंतु, शहरीकरणाच्या वेगाने आणि जलस्रोतांच्या अयोग्य वापरामुळे या पाणपोया बंद पडल्या आहेत.
शहरातील जलस्रोतांचे शोषण आणि ठोस नियोजनाच्या अभावामुळे पाणीपुरवठा व्यवस्थेवर ताण आलेला आहे. पाणपोईंच्या लुप्त होण्यामुळे, केवळ पाणी मिळविणाऱ्यांचे वयस्क, लहान मुले आणि महिलांवरच याचा परिणाम होत नाही, तर पर्यावरणीय परिणाम देखील मोठा होतो.
उन्हाळ्याची चाहूल लागली की तहानलेल्यांची तहान भागवण्यासाठी सामाजिक कार्याचे भान ठेवत सामाजिक संस्था व दानशूर व्यक्ती स्वखर्चाने पाणपोई सुरू करत किंवा राजकीय मंडळी स्वतःची जाहिरात रूपे सेवाही देत. सामाजिक कार्यकर्ते मित्रमंडळी सामाजिक संस्था राजकीय मंडळी मात्र अलीकडच्या काळात पानपोई समाजसेवा विसरत चालल्याचे चित्र सर्वत्र दिसत आहे.
सध्या आटपाडी शहरात पाण्याचा व्यापार सुरू असल्याने पाणपोई गायब होत आहेत. घराबाहेर पडल्यानंतर कुठे रांजण, माठ त्यावर लाकडी झाकण, त्यावर लाल रंगाचे ओले कापड आणि दोऱ्याने बांधलेला पाण्याचा ग्लास असलेल्या पाणपोई शहरात अनेक ठिकाणी असत. सामाजिक कार्यात अग्रेसर असणाऱ्या संस्था, संघटना सामाजिक सेवेचे भान जपत, रस्त्याने येणाऱ्या-जाणाऱ्या प्रवासी, गरीब मजूर, कॉलेज विद्यार्थी, विद्यार्थिनी यांना या पाणपोईचा मोठा आधार होता. परंतु सध्या बाटलीबंद पाण्याने, पाणी विकत घेऊन पिण्याचे प्रमाण वाढले आहे. त्यामुळे सामाजिक, राजकीय संघटना यांनी उन्हाळ्यामुळे पाणपोई सुरु करण्याची मागणी वाढत आहे.
