“शेतकरी पिकवतो, पण त्याच्या घामाचे पैसे मात्र दलाल, अधिकारी आणि संगणमताची साखळी लुटून नेते,” असे चित्र आजवर अनेकदा चर्चेत आले आहे. पण या वेळेस घडलेली घटना थेट हुपरी (ता. हातकलंगले, जि. कोल्हापूर) येथील शेतकरी संजय मुरलीधर मोरे यांच्यासोबत घडली असून, यामुळे शेतकरी समाजात संताप व अस्वस्थता पसरली आहे.
संजय मोरे हेशेतकरी असून, आपली पत्नी, दोन मुले, भाऊ व आई यांच्यासोबत राहत आहेत. मूळगाव दिघंची, ता. आटपाडी येथे त्यांची वडिलोपार्जित शेती असून, त्यावरच संपूर्ण कुटुंबाचा उदरनिर्वाह चालतो. मोरे यांचे व त्यांच्या भावाचे बँक खाते सांगली जिल्हा मध्यवर्ती बँकेच्या दिघंची शाखेत आहे. याच खात्यावरून शेतीसंबंधी व्यवहार केले जातात.
उसाचे बिल गायब – चौकशीत धक्कादायक माहिती
सन २०२४-२५ च्या हंगामात मोरे यांनी ९७.८५१ टन ऊस पिकवून श्री सदगुरु साखर कारखाना, राजेवाडी यांना पुरवला. कारखान्याने त्यांच्या मोबाईलवर बिल जमा झाल्याचा मेसेज दिला. एकूण २ लाख ७८ हजार ८७५ रुपयांचे बिल त्यांना मिळणे अपेक्षित होते. पण काही दिवस उलटूनही पैसे खात्यात जमा झाले नाहीत. संशय आल्याने त्यांनी कारखान्याकडे चौकशी केली.
तेव्हा समोर आलेली माहिती धक्कादायक होती. कारखान्याने सांगितले की, उंबरगाव विविध कार्यकारी सेवा संस्था, शाखा दिघंची यांनी त्यांच्या कर्जाची परतफेड करण्यासाठी ही रक्कम थेट बँकेत वर्ग केली आहे. परंतु मोरे यांना स्वतःला त्या सोसायटीचे सदस्यत्वच नव्हते. मग अचानक कर्ज कसे काढले गेले?
बनावट कागदपत्रांचा खेळ
मोरे यांनी सोसायटीत जाऊन चौकशी केली. त्यावेळी समजले की, त्यांच्या नावाने आणि भावाच्या नावाने सभासद नोंदणी करून लाखो रुपयांचे कर्ज घेतले गेले आहे. यासाठी बनावट आधारकार्ड, रेशनकार्ड, रहिवासी दाखले आणि त्यांच्या शेतजमिनीची कागदपत्रे जोडण्यात आली होती. त्यावर खोट्या सह्या करण्यात आल्या होत्या.
ही सर्व कर्जरक्कम २०१८ पासून २०१९ पर्यंत विविध टप्प्यांत काढण्यात आली.
२०१८ मध्ये संजय व त्यांच्या भावाच्या नावाने प्रत्येकी ३ लाख ८ हजार ५७० रुपये कर्ज
२०१९ मध्ये प्रत्येकी ३ लाख १७ हजार २०० रुपये कर्ज
त्याच वर्षी प्रत्येकी ५ लाख ५६ हजार २०० रुपये कर्ज
असा तब्बल लाखो रुपयांचा खेळ करण्यात आला.
मामेभावाचा डाव – ‘इंद्रा ट्रेडिंग कंपनी’कडे पैसे वळवले
या सर्व घोटाळ्यामागे मोरे यांचा मामेभाऊ दिपक लक्ष्मण चव्हाण, रा. दिघंची याचा थेट हात असल्याचे स्पष्ट झाले. त्याने सोसायटीचे तत्कालीन चेअरमन/सचिव व सांगली जिल्हा मध्यवर्ती बँकेच्या दिघंची शाखेतील अधिकाऱ्यांशी संगणमत करून हा डाव आखला.
कर्जाची सर्व रक्कम थेट ‘इंद्रा ट्रेडिंग कंपनी’ (मालक दिपक चव्हाण) या नावाने असलेल्या आयसीआयसीआय बँक, दिघंची शाखेतील खात्यात जमा करण्यात आली. या प्रक्रियेत ना मोरे यांना कळवण्यात आले, ना त्यांची खरी सही घेण्यात आली. अखेरीस कारखान्याकडील त्यांचे ऊस बिलही थकबाकी म्हणून बँकेत वळवण्यात आले.
“आपल्याच नावाने कर्ज, पण काहीच माहित नाही!”
शेतकरी संजय मोरे यांनी जेव्हा हा सर्व प्रकार उलगडला तेव्हा ते हतबल झाले. कारण, आपल्याच नावाने बँकेत खाते उघडले गेले, कर्ज घेण्यात आले आणि त्याची परतफेड करण्यासाठी आपले हक्काचे ऊस बिलही वळवले गेले. हा प्रकार ऐकून संपूर्ण गावात खळबळ उडाली आहे.
मोरे यांनी हा सर्व प्रकार समजल्यावर थेट आटपाडी पोलीस ठाण्यात तक्रार दाखल केली. तक्रारीत त्यांनी १) दिपक लक्ष्मण चव्हाण, २) उंबरगाव सोसायटीचे तत्कालीन चेअरमन/सचिव आणि ३) सांगली जिल्हा मध्यवर्ती बँक, दिघंची शाखेचे तत्कालीन अधिकारी यांच्याविरुद्ध गुन्हा दाखल करण्याची मागणी केली आहे.
ग्रामीण बँकिंग व्यवस्थेवरील प्रश्नचिन्ह
या घटनेमुळे ग्रामीण सहकारी संस्थांच्या कार्यपद्धतीवर गंभीर प्रश्नचिन्ह निर्माण झाले आहे. साध्या शेतकऱ्यांच्या नावाने बनावट कागदपत्रे तयार करून कोणी सहजपणे कर्ज काढू शकतो, ही बाब केवळ फसवणूक नाही तर संपूर्ण बँकिंग व्यवस्थेवरचा धक्का आहे.
कर्ज देताना पडताळणी का झाली नाही?
अधिकाऱ्यांनी खोट्या कागदपत्रांना वैध कसे ठरवले?
शेतकऱ्यांच्या शेती कागदपत्रे कोणाकडे व कशी गेली?
हे सर्व प्रश्न आज प्रत्येक शेतकऱ्याच्या मनात निर्माण झाले आहेत.
“जबाबदार कोण?”
संपूर्ण प्रकार उघडकीस आल्यानंतर स्थानिक शेतकरी व ग्रामस्थांमध्ये संतापाचे वातावरण आहे. “शेतकरी घाम गाळून ऊस उभा करतो, पण त्याच्या बिलाच्या पैशावर अधिकारी व नातेवाईक संगणमताने डल्ला मारतात, हे असह्य आहे,” असे मत व्यक्त होत आहे.
आटपाडी पोलिसांनी प्राथमिक चौकशी सुरू केली आहे. मात्र या प्रकरणात केवळ आरोपींवर गुन्हा दाखल करून भागणार नाही. तर सहकारी बँक व सोसायटींच्या भ्रष्ट व्यवस्थेवरही शिस्तभंगात्मक कारवाई व्हावी, अशी मागणी शेतकरी करत आहेत.
ही घटना फक्त एका शेतकऱ्याची आर्थिक फसवणूक नाही, तर संपूर्ण ग्रामीण बँकिंग प्रणालीवर घाला घालणारी आहे. आज संजय मोरे यांचे २.७८ लाख रुपये गेले; उद्या आणखी कित्येक शेतकऱ्यांचे हक्काचे पैसे कोणत्या संगणमताने लाटले जातील, सांगता येत नाही. त्यामुळे या प्रकरणाचा तपास काटेकोर झाला नाही तर “शेतकऱ्यांचा घामाचा पैसा सुरक्षित नाही” हे वास्तव कायम राहील.
