माणदेश एक्सप्रेस न्युज | आरोग्य विशेष :
उन्हाळ्यात उष्माघात, जास्त घाम येणे, उलट्या-जुलाब यामुळे शरीरातून पाणी, मीठ आणि खनिजे जलद गतीने कमी होतात. अशा परिस्थितीत ओआरएस (ओरल रिहायड्रेशन सोल्यूशन) घेणे ही सर्वसामान्यांची पहिली प्रतिक्रिया असते. पण खरंच फक्त ओआरएस प्यायल्याने थकवा कमी होतो का? यावर तज्ज्ञांचे मत जाणून घेऊया.
ओआरएस हे औषध नसून पाणी, मीठ आणि साखरेचे योग्य प्रमाण असलेले द्रावण आहे. हे शरीराला पुन्हा हायड्रेट करण्याचे कार्य करते. सौम्य अतिसार, उलट्या किंवा डिहायड्रेशनच्या सुरुवातीच्या टप्प्यात हे द्रावण पुरेसे ठरते.
डिहायड्रेशन झाल्यावर शरीरातून इलेक्ट्रोलाइट्स (सोडियम, पोटॅशियम) कमी होतात. यामुळे अशक्तपणा, चक्कर येणे, अंगात दम न येणे अशी लक्षणे दिसतात. ओआरएसमधील मीठ आणि साखर शरीरात पुन्हा ऊर्जा निर्माण करतात आणि इलेक्ट्रोलाइट्सचे संतुलन राखतात. त्यामुळे थकवा कमी झाल्यासारखे वाटते.
फक्त ओआरएस पुरेसे कधी असते?
सौम्य डिहायड्रेशन झाल्यास
जुलाब किंवा उलट्या फार गंभीर नसल्यास
शरीरात बेशुद्धी, रक्तस्त्राव किंवा सतत ताप नसल्यास
अशा वेळी फक्त ओआरएस घेऊन हायड्रेशन राखणे पुरेसे ठरते. त्यासोबतच हलके व पचायला सोपे अन्न – जसे की दलिया, भात, सूप, केळी इत्यादी खाल्ले तरी फायदा होतो.
औषधांची गरज कधी भासते?
वारंवार व अतिशय जुलाब किंवा उलट्या होत असल्यास
पोटात तीव्र वेदना, रक्तासह जुलाब किंवा सतत उच्च ताप असल्यास
शरीरातील पाणी व मीठाची कमतरता गंभीर होत असल्यास
अशा परिस्थितीत फक्त ओआरएस उपयोगी ठरत नाही. ताबडतोब डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.
ओआरएससोबत कोणती औषधे दिली जातात?
प्रोबायोटिक्स – आतड्यांचे आरोग्य सुधारण्यासाठी व चांगले बॅक्टेरिया वाढवण्यासाठी
प्रतिजैविके (Antibiotics) – केवळ बॅक्टेरियल इन्फेक्शन असल्यासच
उलटीविरोधी किंवा तापाची औषधे – डॉक्टरांनी लिहून दिल्यास
ओआरएस घेण्याच्या योग्य पद्धती
पॅकेजवरील सूचनांचे काटेकोर पालन करा
द्रावण तयार करण्यापूर्वी हात साबणाने धुवा
नेहमी उकळून थंड केलेल्या पाण्यातच ओआरएस मिसळा
तयार द्रावण घोट-घोट करून प्या
त्यात साखर, रस किंवा थंड पेये मिसळू नयेत
तयार केलेले द्रावण २४ तासांपेक्षा जास्त साठवू नये
तज्ज्ञांच्या मते, “ओआरएस हे डिहायड्रेशनविरुद्धचे पहिले संरक्षण आहे. परंतु ते उपचार नाही. सौम्य प्रकरणांमध्ये ते पुरेसे आहे, मात्र गंभीर स्थितीत योग्य औषधोपचार आवश्यकच आहेत.”
ओआरएस प्यायल्याने खरंच थकवा कमी होतो आणि शरीराला पुन्हा ऊर्जा मिळते. पण गंभीर लक्षणे असल्यास फक्त ओआरएसवर विसंबून न राहता डॉक्टरांचा सल्ला घेणे अत्यावश्यक आहे.
