माणदेश एक्सप्रेस न्यूज | काठमांडू :
नेपाळमध्ये अलीकडे उसळलेल्या Gen-Z आंदोलनामुळे देशाच्या अर्थव्यवस्थेवर अभूतपूर्व संकट कोसळले आहे. आंदोलनादरम्यान झालेल्या हिंसाचार, जाळपोळ व तोडफोडीमुळे सरकारी आणि खासगी मालमत्तेचे अब्जावधी रुपयांचे नुकसान झाले. एवढेच नव्हे तर, या आंदोलनामुळे तब्बल १० हजारांहून अधिक नागरिकांच्या नोकऱ्या गमावल्या गेल्या आहेत.
सामान्यतः या काळात नेपाळमध्ये पर्यटनाचा हंगाम असतो. दरबार स्क्वेअर, पोखरा, भैरहवा आणि चितवनसारख्या प्रमुख पर्यटनस्थळांवर गर्दी उसळलेली असते. कैलास मानसरोवर यात्रेसाठी मोठ्या संख्येने पर्यटक येतात. मात्र, आंदोलनामुळे देशातील पर्यटन व्यवसाय कोसळला असून हॉटेल्स, रेस्टॉरंट्स, ट्रॅव्हल एजन्सीज आणि एअरलाइन्स ओसाड पडल्या आहेत. याचा थेट परिणाम लाखो नागरिकांच्या उपजीविकेवर झाला आहे.
काठमांडू पोस्टच्या अहवालानुसार, या आंदोलनामुळे नेपाळच्या अर्थव्यवस्थेला सुमारे ३ लाख कोटी रुपयांचा तोटा झाला आहे, जो देशाच्या सव्वा वर्षाच्या बजेटइतका प्रचंड आहे. अर्थतज्ज्ञांच्या मते, यावर्षी देशाचा आर्थिक वाढ दर १% च्याही खाली जाण्याची शक्यता आहे. शिवाय, आगामी निवडणुका लक्षात घेता सरकारवर आणखी ३० अब्ज रुपयांचा ताण येणार आहे.
नेपाळातील मोठ्या व्यावसायिक गटांनाही या आंदोलनाचा तडाखा बसला आहे.
भट-भटेनी सुपरमार्केटला कोट्यवधींचे नुकसान
चौधरी समूहाला प्रचंड हानी
एनसेल टेलिकॉम कंपनीच्या पायाभूत सुविधांना मोठा धक्का
हॉटेल असोसिएशन नेपाळनुसार हॉटेल व्यवसायाला तब्बल २५ अब्ज रुपयांचे नुकसान
ऑटो उद्योगाने १५ अब्ज रुपयांचा तोटा नोंदवला
तथापि, अनेक उद्योगपतींनी पुनर्निर्माणाची तयारी दर्शवली आहे. भट-भटेनीने आपल्या संदेशात “आम्ही आणखी बळकट होऊन परतू” असे स्पष्ट केले, तर चौधरी समूहाचे संचालक निर्वाण चौधरी यांनीही पुनर्निर्माण व उज्ज्वल भविष्याबद्दल विश्वास व्यक्त केला.
हॉटेल व्यावसायिक योगेंद्र शाक्य यांच्या मते, खरे आव्हान हे आगामी काही महिन्यांत राजकीय स्थिरता आणण्याचे आहे. जर परिस्थिती सुधारली नाही, तर पर्यटन व उद्योग क्षेत्र दीर्घकाळासाठी ठप्प राहू शकते.
दरम्यान, मार्च २०२६ मधील निवडणुकांपूर्वी सरकारला प्रचंड आर्थिक दबावाचा सामना करावा लागणार आहे. गुंतवणूकदारांचा विश्वास डळमळीत झाला असून परदेशी गुंतवणुकीवर मोठा प्रश्नचिन्ह निर्माण झाले आहे. तथापि, नव्या पंतप्रधानांच्या नियुक्तीमुळे परिस्थितीत सुधारणा होईल, अशी आशा उद्योगजगत व्यक्त करत आहे.
नेपाळच्या अर्थव्यवस्थेची पुनर्बांधणी ही मोठे आव्हान आहे. राजकीय स्थिरता आणि गुंतवणूकदारांचा विश्वास परतला, तर नेपाळ पुन्हा एकदा आर्थिकदृष्ट्या उभारी घेईल, असा विश्वास व्यक्त केला जात आहे. मात्र, सध्याच्या अस्थिर परिस्थितीत देशासमोरची संकटे केवळ आर्थिक नसून सामाजिक व राजकीय पातळीवरही गडद होत आहेत.
