माणदेश एक्सप्रेस न्यूज नेटवर्क │:
मध्य प्रदेशात या वर्षीची दिवाळी अनेक घरांमध्ये आनंद नाही, तर आक्रोश आणि अश्रूंनी ओथंबलेली ठरली आहे. कारण — फक्त १५० रुपयांच्या “कार्बाइड गन” नावाच्या घातक खेळण्याने १४ लहान मुलांचे डोळे कायमचे गेले आहेत. गेल्या तीन दिवसांत राज्यातील १३० हून अधिक मुले या गनच्या स्फोटामुळे जखमी झाली असून त्यांना रुग्णालयात दाखल करण्यात आले आहे.
भोपाळ, इंदूर, ग्वाल्हेर, जबलपूर आणि विदिशा जिल्ह्यांत या देशी बनावटीच्या गनची विक्री इतक्या प्रमाणात झाली की रुग्णालयांत जागा कमी पडू लागली आहे.
भोपाळच्या हमीदिया रुग्णालयातील बाल विभागात गेल्यास एकाच रांगेत दहा-पंधरा पालक आपली लहान मुलं मांडीवर घेऊन बसलेली दिसतात. काहींच्या डोळ्यावर जाड पट्टी, काहींच्या चेहऱ्यावर प्लास्टर — आणि बाजूला रडणारे आईवडील.
“दिवाळीत मुलांनी खेळावं, आनंद करावा म्हणून १५० रुपयांची गन घेतली. पण आता माझं मूल पाहू शकत नाही,” असं सांगताना इंदूरच्या आरिस खानच्या वडिलांचा आवाज थरथरतो.
तर जबलपूरच्या राज विश्वकर्मा या मुलाने सांगितले, “मी सोशल मीडियावर पाहिलं होतं, की ही गन बनवायची सोपी आहे. मी कार्बाइड आणि पाईप घेतलं… पण स्फोटानंतर सगळं काळं झालं. मला दिसेनासं झालं.”
एका आईने तर डॉक्टरांना हात जोडून विचारलं — “डॉक्टर साहेब, माझ्या मुलाचे डोळे परत येतील ना?”
या एका प्रश्नाने रुग्णालयातील वातावरण भारावून गेलं. डॉक्टरांच्या मते, या मुलांपैकी अनेकांना गंभीर नेत्रजखमा झाल्या आहेत. काहींच्या डोळ्यांचा पडदा फाटला आहे, काहींच्या डोळ्यात छर्रे शिरले आहेत. काहींच्या नेत्रदृष्टीवर कायमस्वरूपी परिणाम झाला आहे.
ही गन म्हणजे एक देशी जुगाड. त्यासाठी लागतात —
प्लास्टिक पाईप (साधारण एक फुट लांबीचा)
कॅल्शियम कार्बाइडचा तुकडा
थोडंसं पाणी आणि
गॅस लायटर किंवा माचीस
कार्बाइड जेव्हा पाण्याच्या संपर्कात येते, तेव्हा ॲसिटिलीन नावाचा अत्यंत ज्वलनशील वायू तयार होतो.
हा वायू पाईपमध्ये साठतो आणि लायटरच्या ठिणगीने स्फोट होतो.
धमाका होताच पाईपचे तुकडे, छर्रे आणि दाबाने फुटलेले पदार्थ जबरदस्त वेगाने बाहेर उडतात.
हे तुकडे डोळ्यात, चेहऱ्यावर, छातीत वा हातावर आदळल्यास गंभीर इजा होते. काही प्रकरणांमध्ये डोळ्यांचे बुबुळे पूर्णपणे फाटले आहेत, असे डॉक्टरांनी सांगितले.
डॉक्टरांच्या मते, “ही कोणतीही साधी खेळणी गन नाही; ही एक लहान बॉम्बसारखी धोकादायक वस्तू आहे.”
डॉक्टरांनी ज्या १४ मुलांना “कायमस्वरूपी नेत्रहानी” घोषित केले आहे, त्यांचे वय ६ ते १५ वर्षांदरम्यान आहे.
या मुलांमध्ये काहींची शस्त्रक्रिया सुरू आहे, तर काहींना विशेष नेत्र तज्ञांच्या देखरेखीखाली ठेवण्यात आले आहे.
हमीदिया, जेपी, सेवा सदन आणि एम्स भोपाळ येथे उपचार सुरू आहेत.
भोपाळमध्ये एकट्याच ७० पेक्षा अधिक बालरुग्ण दाखल आहेत, तर इंदूर आणि ग्वाल्हेर जिल्ह्यात प्रत्येकी २५–३० बालकांवर उपचार सुरू आहेत.
डॉक्टरांचे म्हणणे आहे की, “अशा इजा झाल्यावर २४ तासांत शस्त्रक्रिया केली नाही, तर दृष्टी कायमची जाते. पण ग्रामीण भागातील अनेक पालकांनी ही जखम किरकोळ समजून उशिरा रुग्णालय गाठले — त्यामुळे परिस्थिती आणखी गंभीर झाली.”
मुख्यमंत्री मोहन यादव यांनी आधीच १८ ऑक्टोबर रोजी जिल्हा प्रशासनांना या प्रकारच्या कार्बाइड गन किंवा डेजी फायर क्रॅकर गनची विक्री तत्काळ थांबवण्याचे आदेश दिले होते.
तरीसुद्धा दिवाळीच्या बाजारात या गनची खुलेआम विक्री होत असल्याचे पुरावे समोर आले आहेत.
इंदूरच्या राजवाडा परिसरात, भोपाळच्या मंडी बाजारात आणि ग्वाल्हेरच्या ठाणे चौकात या गन १५०–२०० रुपयांत सहज मिळत होत्या.
या पार्श्वभूमीवर प्रशासनावर तीव्र संताप व्यक्त होत आहे.
स्थानिक नागरिकांचा सवाल —
“जेव्हा मुख्यमंत्री आदेश देतात, तेव्हा अमलबजावणी कुठे गायब होते? बालसुरक्षेवर असे दुर्लक्ष म्हणजे गुन्हाच नाही का?”
एम्स भोपाळमधील नेत्र विभागाचे प्रमुख डॉ. अजय त्रिवेदी यांनी सांगितले —
“या कार्बाइड गनचा स्फोट साधारण ५० ते ७० PSI दाबाने होतो. म्हणजे लहान पिस्तुलाइतका धक्का निर्माण होतो.
डोळ्याच्या आतली नाजूक झिल्ली या दाबाने तुटते. त्यामुळे बालकांची दृष्टी परत मिळणे जवळपास अशक्य असते.”
त्यांनी पालकांना आवाहन केले की, “सामाजिक माध्यमांवर किंवा युट्यूबवर अशा जुगाड गनचे व्हिडिओ दिसले तरी त्वरित रिपोर्ट करा. कारण हे ‘ट्रेंडिंग व्हिडिओ’ मुलांच्या जीवाशी खेळत आहेत.”
मध्यप्रदेश पोलिसांच्या माहितीनुसार, या गनचे उत्पादन करणारे आणि विक्री करणारे काही स्थानिक पुरवठादार ओळखले गेले आहेत.
पोलिसांनी भोपाळ, इंदूर आणि ग्वाल्हेर जिल्ह्यांत एकूण १७ दुकानदारांवर गुन्हे दाखल करण्याची प्रक्रिया सुरू केली आहे.
राज्य सरकारनेही चौकशीसाठी विशेष समिती स्थापन केली आहे.
या समितीत आरोग्य, शिक्षण आणि गृह विभागाचे अधिकारी असतील.
पीडित कुटुंबांना वैद्यकीय मदत, नेत्र उपचार आणि आर्थिक सहाय्य देण्याची शक्यता वर्तवली जात आहे.
मानसशास्त्रज्ञ आणि बालतज्ञ डॉ. रचना माळवी यांनी सांगितले —
“आज मुलं सोशल मीडियावर पाहून प्रयोग करतात. त्यांना धोका काय आहे हे समजत नाही.
त्यामुळे पालकांनी संवाद वाढवावा.
फटाक्यांच्या खेळण्यांपासून, कार्बाइडसारख्या रासायनिक पदार्थांपासून मुलांना दूर ठेवावं.”
त्या पुढे म्हणतात —
“१५० रुपयांच्या गनने एका कुटुंबाचं आयुष्य उद्ध्वस्त झालं. पण जागरूकतेच्या अभावाने हजारो पालक दरवर्षी अशा धोक्यांना आमंत्रण देतात. प्रशासन आणि पालक दोघांनीही यापासून धडा घ्यायला हवा.”
बाजारात अशा प्रकारची गन दिसल्यास तात्काळ पोलिसांना माहिती द्यावी.
सोशल मीडियावर “कार्बाइड गन बनवा”, “डेजी फायर” असे व्हिडिओ शेअर होतात — त्यांची तक्रार करा.
मुलांना फटाके किंवा ‘स्फोटक खेळणी’ देऊ नयेत.
शाळांनीही विद्यार्थ्यांना “फटाके आणि जुगाड गनचे धोके” या विषयावर जागृती सत्र घ्यावे.
दिवाळी म्हणजे उजेडाचा, आनंदाचा आणि सुरक्षिततेचा सण.
पण या वर्षी मध्यप्रदेशातील अनेक घरांमध्ये उजेडाऐवजी अंधार पसरला आहे.
“दिवाळीत दिवे लावले पण माझ्या मुलाच्या डोळ्यातला प्रकाश गेला” — हे एका वडिलांचं वाक्य या सगळ्या घटनेचं सार सांगून जातं.
आता या घटनेनंतर राज्यात ‘कार्बाइड गन’ विक्रीवर कडक कारवाईची मागणी होत आहे.
पण खरी कारवाई तेव्हाच होईल, जेव्हा शासनासोबत समाजही जागा होईल.
कारण — या ‘खेळण्याने’ खेळ संपवला आहे… आणि १४ चिमुकल्यांच्या आयुष्याचा प्रकाश कायमचा हरवला आहे.
