पोर्ट ब्लेअर :
भारताचा एकमेव सक्रिय ज्वालामुखी पुन्हा एकदा सक्रिय झाला असून, त्याच्या उद्रेकामुळे अंदमान बेटांमध्ये भीतीचं वातावरण निर्माण झालं आहे. अंदमान-निकोबारमधील बॅरन बेटावरील या ज्वालामुखीने ८ दिवसांच्या कालावधीत दोन वेळा उद्रेक केला. १३ सप्टेंबर आणि २० सप्टेंबर रोजी झालेल्या या उद्रेकामुळे परिसरात सौम्य भूकंपाचा धक्का जाणवला. भारतीय नौदलाने या ज्वालामुखीचा उद्रेक प्रत्यक्ष रेकॉर्ड करून त्याचे व्हिडीओ सार्वजनिक केले आहेत.
बॅरन बेट हे अंदमान समुद्रातील एक छोटेसे निर्जन बेट आहे. पोर्ट ब्लेअरपासून सुमारे १४० किलोमीटर अंतरावर वसलेलं हे बेट पूर्णपणे एका ज्वालामुखीने तयार झालं आहे. समुद्रसपाटीपासून या बेटाची उंची ३५४ मीटर इतकी आहे. बंगालच्या उपसागरात इंडियन आणि बर्मा या टेक्टॉनिक प्लेट्सच्या टकरीमुळे हा ज्वालामुखी तयार झाल्याचं भूवैज्ञानिक सांगतात. मानवी वस्ती नसलेलं हे बेट संशोधनासाठी मात्र अतिशय महत्त्वाचं केंद्र मानलं जातं.
१३ सप्टेंबर रोजी पहिला सौम्य उद्रेक झाला, ज्यातून धूर व राख बाहेर पडली. त्यानंतर २० सप्टेंबर रोजी दुसरा स्फोट झाला, ज्यात थेट लाव्ह्याचा प्रवाह दिसून आला. या स्फोटांना “स्ट्रॉम्बोलियन” प्रकार मानलं जातं, जे सौम्य असले तरी सातत्याने होण्याची शक्यता असते. नौदलाने २० सप्टेंबरच्या उद्रेकाचा व्हिडीओ कॅमेरात टिपला असून, त्यात ज्वालामुखीतून निघणारी ज्वाळा आणि लाव्हा स्पष्टपणे दिसतो.
या उद्रेकानंतर अंदमान परिसरात ४.२ रिश्टर स्केल तीव्रतेचा भूकंपाचा धक्का जाणवला. मात्र बेट निर्जन असल्याने आणि पोर्ट ब्लेअरपासून अंतरावर असल्याने कोणतीही मानवी जीवितहानी किंवा मोठं नुकसान झालेलं नाही. स्थानिक प्रशासनाने नागरिकांना घाबरू नये, पण सतर्क राहावे, असं आवाहन केलं आहे.
या बेटावरील ज्वालामुखीचा पहिला उद्रेक १७८९ मध्ये नोंदवला गेला होता. त्यानंतर वेळोवेळी या ज्वालामुखीतून उद्रेक होत राहिले.
१९९१ : एक मोठा उद्रेक झाला, ज्यात लाव्हा दूरवर वाहून गेला.
२०१७ व २०१८ : ज्वालामुखी पुन्हा सक्रिय झाला आणि त्यावेळीही भारतीय शास्त्रज्ञांनी बारकाईने अभ्यास केला.
सध्या झालेले स्फोट या शृंखलेतले नवे स्फोट मानले जात आहेत.
सध्या तरी या उद्रेकांमुळे थेट मानवी जीविताला धोका नाही. मात्र मोठ्या प्रमाणावर राख बाहेर पडल्यास सागरी परिसंस्थेवर दुष्परिणाम होण्याची शक्यता आहे. मासेमारीवर परिणाम होऊ शकतो, तसेच प्रवाळ बेटं आणि जलचर प्रजातींसाठी संकट निर्माण होऊ शकतं. शिवाय, राखेमुळे विमानसेवांनाही अडचणी येऊ शकतात.
भारतीय भूवैज्ञानिक सर्वेक्षण आणि नौदलाने या बेटावर सातत्याने निरीक्षण ठेवले आहे. जर उद्रेकाची तीव्रता वाढली, तर तत्काळ इशारा जारी केला जाईल, अशी अधिकृत माहिती देण्यात आली आहे.
भारताचा एकमेव सक्रिय ज्वालामुखी पुन्हा एकदा जागा झाल्यामुळे अंदमान-निकोबार बेटांवर शास्त्रज्ञ, प्रशासन आणि नौदल सतत लक्ष ठेवून आहेत. सध्या मोठ्या धोका नसला तरी, भविष्यातील कोणत्याही संकटासाठी सज्ज राहण्याची तयारी सुरू करण्यात आली आहे.
–#India’s only Active volcano 'Barren Island,' Andaman & Nicobar got activated on 20 Sep'25
-Video by #IndianNavy warship on patrol pic.twitter.com/RJmMArzrJq— Insightful Geopolitics (@InsightGL) September 22, 2025
