सण असो किंवा कोणताही कार्यक्रम असो प्रत्येक आनंदाच्या क्षणी मिठाई तर असतेच. कारण गोडाशिवाय तर कोणाताही आनंदाचा क्षण हा सेलिब्रेट केला जाऊच शकत नाही. मग ती मिठाई कोणतीही असो जसं की, काजू कतली, बर्फी आणि लाडू. पण तुम्ही पाहिलं असेल की काही मिठाईंवर चांदीचा वर्क असतो. जे दिसायला देखील सुंदर असते. मिठाईवरील हे चांदीचे वर्क खाण्यायोग्य असते की नाही?; जाणून घ्या.
चांदीचा वर्क म्हणजे नक्की काय?
वर्क/वरख/वरखान हा शब्द चांदीच्या पातळ पत्र्याला वापरला जातो.
हे पत्रक इतके बारीक असते की त्याची जाडी फक्त काही मायक्रॉन असते.
मुख्य उपयोग 👉 मिठाई, पान, औषधी गोळ्या, धार्मिक वस्तूंवर सजावट व शुद्धतेचे प्रतीक म्हणून.
वर्क चव, रंग किंवा वास बदलत नाही – फक्त आकर्षक देखावा वाढवते.
पूर्वी भारतात वर्क तयार करण्यासाठी चांदीला ठोकून पातळ करायचे.
ते ठोकण्यासाठी आधार म्हणून प्राण्यांची कातडी, आतडी किंवा मेंढ्याच्या त्वचेचे झिल्ली (Ox-gut, Cattle intestine) वापरली जायची.
कारण 👉 प्राण्यांची झिल्ली लवचिक असल्यामुळे चांदी फार पातळ ठोकता येत असे.
परिणामी वर्कमध्ये प्राण्यांचे अवशेष मिसळत नसले तरी उत्पादन प्रक्रिया मांसाहारी/अशुद्ध मानली जात असे.
त्यामुळे जैन, शुद्ध शाकाहारी व काही धार्मिक समुदायांनी वर्कयुक्त मिठाई नाकारली.
गोंधळाचे कारण
लोकांच्या मनात प्रश्न उभा राहिला:
वर्क शाकाहारी आहे का मांसाहारी?
हे खाल्ल्याने धार्मिक नियम मोडतात का?
ते आरोग्यासाठी सुरक्षित आहे का?
यामुळे दशकेभर वाद सुरू होते.
भारतीय अन्न सुरक्षा आणि मानक प्राधिकरण (FSSAI) ने 1 ऑगस्ट 2016 रोजी अधिसूचना काढून म्हटलं:
चांदीच्या वर्कच्या निर्मितीत प्राण्यांचे अवयव, झिल्ली, कातडी, हाडे यांचा वापर बंदी आहे.
वर्क फक्त खालील पद्धतींनी तयार करावा:
वनस्पती-आधारित पार्चमेंट पेपर
सिंथेटिक पॉलिमर शीट्स
यंत्राद्वारे औद्योगिक पद्धती
परिणामी आता बाजारात मिळणारा अधिकृत वर्क हा 100% शाकाहारी आणि सुरक्षित आहे.
आज अनेक कंपन्या “Vegetarian Silver Foil – FSSAI Certified” किंवा “Vegan Silver Varakh” असं लेबल लावतात.
वर्क खाण्यायोग्य आहे का?
होय . चांदी ही Edible Metal मानली जाते.
ती शरीरात शोषली जात नाही; फक्त पास होते.
वैद्यकीय संशोधनानुसार वर्कमुळे काहीही अपाय होत नाही.
उलट, आयुर्वेदात “रजत भस्म” नावाचं औषध वापरलं जातं.
लेबल तपासा – पॅक केलेल्या मिठाईवर “100% Vegetarian Silver Leaf” असे स्पष्ट लिहिलेले असते.
ब्रँड/दुकान विश्वासार्ह असावे – मोठे मिठाई ब्रँड्स FSSAI नियमांचे काटेकोर पालन करतात.
विक्रेत्याला विचारा – शंका असल्यास वर्क कसा तयार केला ते विचारा.
वर्क-फ्री मिठाई निवडा – अजूनही गोंधळ असल्यास काजू कतली, बर्फी, लाडू वर्कशिवायही घेतली तरी तितकीच चविष्ट असते.
चांदी शुभ मानली जाते.
वर्क हे “शुद्धतेचे व संपन्नतेचे प्रतीक” मानले जाते.
काजू कतली किंवा बर्फीवर चांदीचा वर्क लावला की ती मिठाई जास्त भव्य आणि उत्सवी वाटते.
पूर्वी (पारंपारिक काळात): वर्क बनवताना प्राण्यांच्या कातडीचा वापर केल्यामुळे तो मांसाहारी प्रक्रियेतून आलेला मानला जात होता.
आज (2016 नंतर): कायद्याने बंदी असल्यामुळे वर्क शाकाहारी, सुरक्षित आणि पूर्णपणे खाण्यायोग्य आहे.
त्यामुळे तुम्ही खात्रीशीर, लेबल असलेली किंवा नामांकित दुकानातील मिठाई निर्धास्त खाऊ शकता.
